منبع کنترل  کنترل و ناگویی هیجانی

منبع کنترل[۱] در طول تاریخ به شکلهای مختلفـی مطـرح شـده اسـت. فلاسـفه مفهوم منبع کنترل را به شکل جبر و اختیار، جامعه شناسان به صـورت خودمختـاری در مقابل ازخود بیگانگی و روانشناسان به صورت رفتارگرایی در مقابل فردگرایی مورد بحـث قرار داده اند.

با وجود این، مفهوم منبع کنترل به عنوان یک سازه روانشـناختی بـه شـکل رسمی از دهه ۱۹۶۰ مورد توجه قرار گرفت. این اصطلاح توسط جولیـان راتـر[۲] بـه کـار  برده شده و به خصوصیتی گفته میشود که بر اساس آن افراد احساس میکنند تـا چـه حد بر روی موقعیت ها توان کنترل دارند (احمدی، ۱۳۸۵ به نقل از بسامی و قره تپه، ۱۳۸۸).

مفهوم منبع کنترل:

منبع کنترل یکی از ویژگیهای شخصیتی است که با سازگاری فردی و اجتمـاعی افراد در ارتباط است. منبع کنترل دارای دو بعد فرضی درونی و بیرونـی اسـت. بـر پایـه اکثر پژوهشها افرادی که دارای منبع کنترل بیرونی هسـتند، احتمـال بـروز رفتارهـای ناسازگارانه در آنان بیشتر است .

به عبارت دیگر منبع کنتـرل اشاره به دریافت علمی پیامدهای رفتاری دارد که عبارت است از اعتقاد به نقشی که افراد در به وقوع پیوستن رویدادهای مثبت و منفی زندگی خـود دارنـد و میـزان تـلاشهـا و کوششهای فرد و پذیرش مسئولیت در قبال رفتار خود را مدنظر قرار میدهد ). بسامی و قره تپه، ۱۳۸۸).

این اصطلاح توسط جولیـان راتـر[۳] بـه کـار  برده شده و به خصوصیتی گفته میشود که بر اساس آن افراد احساس میکنند تـا چـه حد بر روی موقعیت ها توان کنترل دارند (احمدی، ۱۳۸۵، ۱۲ به نقل از بسامی و قره تپه، ۱۳۸۸).

همچنین به عقیده راتر یکی از ابعادی که افراد را از یکدیگر متمایز میکند، درجه کنترلی است که تصور میکنند بر رویدادهای زندگی دارند. او در بیان مفهوم کنترل به دو بعـد فرضی «درونی» و «بیرونی» اشاره دارد.

برخی افراد جهت گیری درونی پیدا میکنند، با این اعتقاد که تبحر، سخت کوشی، احتیاط و رفتار مسئولیت پذیر، به پیامدهای مثبت می انجامد (شعبانی بهار و همکاران، ۱۳۸۹).

این اشخاص باور دارند که کار آمدی، تدبر، سخت کوشی، احتیاط و مسئولیت پذیری به پیامد های مثبت خواهد انجامید و رفتار شان نقش مهمی در افزایش برون داده های خوب و کاهش برون داده های بد دارد (حیدری و همکاران ، ۱۳۷۸ به نقل از مرادی و قلمکاریان، ۱۳۹۳).

ویژگی های افراد دارای منبع کنترل درونی:

بنا بر فرضیات راتر، افرادی که دارای منبع کنترل درونی هستند، این سبک منبع کنترل آنها نتیجه ای از ادراک مثبت یا منفی یا از رویداد هایی است که تحت کنترل فردی است . افرادی که در این بعد قرار می گیرند معتقد به خود مختاری بوده و خود را حاکم بر سرنوشت خود دانسته و کنترل زدگی را از درون خود می پندارند. راتر این افراد را معتقد به مهارت[۴] یا درونی[۵] فرض می کند.

این افراد چون معتقدند که رویداد های زندگی در نتیجه نقشه ریزی دقیق و کوشش بیشتر خود آن ها بدست می آید برای اعمال رفتار و پیامد های ناشی از آن قبول مسئولیت می کنند (سیف، ۱۳۸۶ به نقل از حمید و همکاران، ۱۳۹۳).

ویژگی های افراد دارای منبع کنترل بیرونی:

افرادی که دارای منبع کنترل بیرونی هستند، دارای ادراک مثبت یا منفی از حوادث و رویداد ها می باشند ، که ارتباطی با رفتار خود آن ها ندارد و ورای کنترل فردی است . به طور روشن تر، وقوع تقویت یا تحقق امور، مشروط به انجام عملی از طرف فرد نیست .

بلکه رویداد ها را در رابطه با شانس و تصادف و موقعیت و نیروهای پیچیده خارجی که او را احاطه کرده اند می پندارند.راتر این افراد را معتقد به شانس[۶] و یا بیرونی[۷] فرض می کند . این افراد برای اعمال پیامد های ناشی از آن قبول مسئولیت نمی کنند (راتر ، ۱۹۷۳ به نقل از حمید و همکاران، ۱۳۹۳).

منبع کنترل و رضایت زناشویی:

یکی از مهمترین ویژگی های درون فردی افراد که می تواند منجر به مشکلات بین زوجین و در نهایت نارضایتی بشود ، منبع کنترل است . در صورتی که منبع کنترل بیرونی باشد ، به هنگام بروز مشکلات ، افراد دیگران را در بوجود آمدن مشکلات مقصر دانسته و مورد سرزنش قرار می دهند ، و مسئولیت خودشان را در ایجاد و یا راه حل مسائل پیش آمده نادیده می گیرند .

بنابراین یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از بروز مشکلات و افزایش رضایت زوجین یاد آوری این نکته است که خودشان در بروز مشکلات به نوعی سهیم اند و برای رفع آن ، به جای این که دنبال مقصر بگردند ، باید از آزادی و اختیار خویش از طریق بالا بردن آگاهی و اطلاع از توانایی های خود برای حل مسائل شان استفاده کنند .

باید یاد بگیرند که قبل از این که منتظر تغییر فرد مقابل باشند ، خودشان برای تغییر پیش قدم شوند و این مسأله  باید از طریق مشاوره های گروهی با استفاده از رویکرد های مختلف درمانی ، آموزش داده شود (اکبر راضی، ۱۳۹۰) .

ناگویی هیجانی:

ناگویی خلقی^[۸] سازه ای است که در ایران کمتر مورد پژوهش واقع شده و جای کار بسیاری دارد و می تواند موضوعات زیادی را به خود اختصاص دهد.در واقع این سازه مبین توانایی ها و نارسایی های خلقی و هیجانی افراد می باشد که زندگی آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد و از کارآمدی و موفقیت آنها می کاهد،

از آنجاییکه این ویژگی در جامعه امروز گسترش یافته لازم است با شناسایی و تشخیص آن در افراد و کمک در جهت رفع این مشکل از آنها افرادی توانمندتر و کارآمدتر ساخت.توانمندی هیجانی باعث ایجاد سازگاری مناسب با محیط و دیگران می شود و روبرو شدن افراد را با چالش های زندگی آسان تر می کند در نتیجه باعث بهبودی سلامت روانی افراد می گردد.

مؤلفه های ناگویی خلقی:

ناگویی خلقی دارای چهار مولفه می باشد که عبارتند از: دشواری در شناسایی احساسات و تمایز میان آنها و حساسیت های بدنی ناشی از برانگیختگی هیجانی، دشواری در توصیف احساسات برای دیگران، قدرت تجسم محدود و تفکر عینی (کریمی، ۱۳۸۷).

 انواع ناگویی خلقی:

ناگویی خلقی اولیه ( رویکرد صفت مدار)

ناگویی خلقی ثانویه ( رویکرد حالت مدار)

در رویکرد صفت مدار، ناگویی خلقی به عنوان یک صفت شخصیتی ثابت در نظر گرفته مب شوده که در اثر سیر غیز طبیعی تحول در دوران کودکی به وجود می آید (رکن الدینی، ۱۳۸۷)

 ویژگی های افراد مبتلا به ناگویی هیجانی:

افراد مبتلا در بازشناسی و توصیف کلامی هیجان های خود ناتوانند.این نقایص، رابطه نزدیکی با ضعف فرد در حساسیت نشان دادن نسبت به هیجان های افراد دیگر دارد و علاوه بر این، وجود ظرفیت برای متمایز کردن هیجان های خود از هیجان های دیگران، در مدیریت کردن انواع حالات هیجانی نقش بسیار مهمی را ایفا می کند (بای دلوسکی و همکاران^[۹]، ۲۰۰۵).

شیوع ناگویی هیجانی:

شیوع الکسی تایمیا ده درصد در جمعیت عمومی است (سالمین و همکاران، ۱۹۹۹). الکسی تایمیا یک عامل خطر برای اختلالات روانپزشکی و روان تنی شامل سوء استفاده جنسی، افسردگی، و اسکیزوفرنیا در نظر گرفته می شود (تایلور و همکاران،۱۹۹۷؛ وانت ووت[۱۰] و همکاران، ۲۰۰۷؛ به نقل از عجم زیبدی، ۱۳۹۳).

رویکردهای نظری ناگویی خلقی:

ناگویی خلقی را از جهار دیدگاه مورد بررسی قرار داده اند که عبارتند از:

دیدگاه پردازش اطلاعات

دیدگاه تحلیل روانی

دیدگاه نوروسایکولوژی

دیدگاه اجتماعی فرهنگی

دیدگاه شناختی و هیجان ها:

از دیدگاه علوم شناختی، هیجان ها گروهی از روان سازه های مبتنی بر پردازش اطلاعات، شامل فرآیندها و تجسم های نمادین و غیر نمادین هستند.

تجسم های نمادین شامل تصاویر و لغات و تجسم های غیر نمادین شامل تهییج های جسمانی و احشایی است که هنگام برانگیختگی هیجانی تجربه می شوند (تایلور و بگبی[۱۱]، ۲۰۰۶).

منابع و مآخذ:

1. ابراهیم ثانی، ابراهیم؛ هاشمیان، کیانوش و دوکانه­ای، فریده (۱۳۹۱). اثربخشی روان­درمانی گروهی تحلیل رفتار متقابل در افزایش عزت نفس سربازان. مجله طب نظامی، ۱۴ (۳)، ۲۲۰- ۲۱۴٫
2. ابوالقاسمی، عباس (۱۳۹۰). ارتباط تاب‌آوری، استرس و خودکارآمدی با رضایت از زندگی در دانش‌آموزان دارای پیشرفت تحصیلی بالا و پایین. مطالعات روانشناختی دانشکده علوم‌تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا، ۷ (۳).
3. احمدی، رضا و شریفی درآمدی، پرویز؛ (۱۳۹۳). بررسی اثربخشی آموزش تاب آوری بر سلامت روان افراد مبتلا به وابستگی مواد در کانون توسکای شهر تهران. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی مطالعات روانشناسی بالینی، سال ۴/شماره۱۶/ص۱-۱۸
4. …