شادکامی چیست؟

شادكامي؛ ارسطو شادکامی را در خوب بودن، نیکی کردن و زندگی در سایه آن می‌دانست و سلیگمن به پیروی از این جمله، شادکامی حقیقی را رسیدن به فراخنای شناسایی و رشد توانایی (کنجکاوی، نیروی حیاتی و قدردانی) در بازی، کار و عشق بیان کرده است.

شادکامی و مثبت اندیشی

شکی نیست که همگی ما به طور فطری، در جستجوی حالات مطلوب و خوشایند هستیم. صفاتی چون شادی و غم، شجاعت و ترس، اعتماد به نفس و خودکم بینی و… ریشه در احساسات انسان‌ها دارند.

عوامل موثر بر شادکامی

عوامل پیش ‏بینی ‏کننده‏ی شادکامی و ناشادی ممکن‏ است، به ‏طور کامل متفاوت باشند. کوستا و مک کرا (1980) معتقدند که، صفات ذاتی هیجاپذیری، ترس، دشمنی و تکانشی‏ بودن با سطوح پایین‏تر شادکامی در ارتباط هستند در حالی‏ که صفات ذاتی جامعه ‏پذیری و فعال بودن با سطوح بالاتر شادکامی مرتبط می‏باشند

و هم‏چنین برون‏گرایی همراه با مولفه ‏های جامعه ‏پذیری، سرعت عمل و شور و شوق، افراد را به سمت خلق و عاطفه‏ی مثبت مستعد می‏سازد. در تحقیقی هاوز و مالینکودت (2012)

مولفه های شادکامی

شادكامی به چگونگی ارزیابی مردم از زندگی خود اشاره دارد و شامل متغیرهایی از قبیل رضایت از زندگی، رضایت از وضعیت زناشویی، رضایت از کار، فقدان افسردگی و اضطراب و وجود عواطف و خلقیّات مثبت می‌شود. ارزیابی شخص از خود ممکن است به شکل شناختی باشد؛

مثلاً هنگامی که شخص به طور کلی در مورد رضایت از زندگی خود یا جنبه‌هایی از زندگی مانند تفریحات، به قضاوت آگاهانه می‌نشیند. ارزیابی شخص ممکن است عاطفی نیز باشد (تجربة هیجانات و خلقیات ناخوشایند و خوشایند مردم در مواجهه با زندگی خود).

بنابراین گفته می شود اگر شخص رضایت از زندگی و غالباً خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی هیجاناتی مثل غمگینی و خشم را تجربه نماید، دارای شادكامی بالا خواهد بود و بر عکس، اگر از زندگی خود ناراضی باشد و خوشی و علاقة اندکی را تجربه نماید و هیجانات پیوسته منفی مثل خشم و اضطراب را احساس کند، دارای شادكامي پایینی است.

شادكامی سه مؤلفة اولیه دارد: رضایت از زندگی، عاطفة خوشایند و عاطفة ناخوشایند.

هر یک از این سه مؤلفة مهّم را می توان به تقسیمات فرعی تجزیه نمود. رضایت کلی را به رضایت از حوزه های گوناگون زندگی از قبیل تفریحات، عشق، ازدواج، دوستان و…، عاطفة خوشایند را به هیجانات ویژه‌ای از قبیل لذّت، محبّت و غرور و بالاخره، عاطفة ناخوشایند را می‌توان به هیجانات و خلقیّات ویژه‌ای از قبیل شرم، گناه، غمگینی، خشم و اضطراب تجزیه کرد (دنی و استینر^[1]، 2009).

عوامل موثر بر شادکامی

پژوهش‌هاي مختلف در زمينه شادكامي بيانگر اين است كه شادكامي تحت تأثير عوامل زيستي، شخصيتي و محيطي قرار دارد.
الف- عوامل زيستي مؤثر بر شادكامي
لان و همكاران (1997؛ به نقل از چنگ و فارنهایم، 2003) در پژوهشي با استفاده از روش PET به يافته‌هاي متمايزي در زمينه محرك‌هاي مثبت و منفي، اشاره نموده‌اند.

نتايج پژوهش آن‌ها نشان داد كه هم تصاوير خوشايند (در مقايسه با تصاوير خنثي)، بخش مياني كرتكس جلوي پيشاني، تالاموس، هيپوتالاموس و مغز مياني را فعال مي‌كند.

عوامل 10 گانة مؤثر بر شادكامي

اگر چه در كشور ما پژوهش‌هاي مربوط به شادكامي كمتر رواج داشته است، لكن مطالعاتي كه در ساير كشورها از سال 1960 به بعد انجام شده است، منجر به كشف برخي از عوامل مؤثر بر شادكامي شده است. در بين عواملي كه مورد توجه قرار گرفته شده است،

بر 10 عامل بيشتر تأكيد شده است كه عبارتند از: شخصيت، عزت نفس، اعتقادات مذهبي، سرماية اجتماعي، فعاليت هاي اوقات فراغت، وضعيت اقتصادي، رضايت شغلي،

سلامت، تأهل و جنسيت. از مجموع پژوهش‌هاي مربوط به اين 10 عامل مي‌توان چنين استنباط كرد كه اگر چه به جز اين عوامل 10 گانه عوامل ديگري نيز بر شادكامي مؤثر است،

ولي مهم‌ترين عامل مؤثر بر شادكامي شخصيت است (ويسي و قیسوندی، 1390).

نظریه های شادکامی
نظريه هاي صفات شخصيتي

نظريه‌هاي صفت شخصيتي چنين استدلال مي‌كند كه جنبه‌هاي مهم رفتار و تجربة افراد را مي‌توان با تعداد خاصي از شادكامي پيوند دارند. مطالعات شخصيتي شادكامي نشان مي‌دهند كه افراد شاد و ناشاد نيمرخ‌هاي شخصيتي متمايز دارند (داينر و همكاران، 1999).

همچنين افراد شاد برون‌گرا و خوشبين هستند و از عزت نفس بالا و مكان كنترل دروني برخوردارند. در مقابل، افراد ناشاد به سطوح بالايي از روان‌رنجوري گرايش دارند. همبستگي برون‌گرايي با شادكامي يا عاطفي بودن مثبت حدود 70/0 است،

نظريه آرگايل

آرگايل (2001) از شادكامي يكي از هيجانات شاخص آدمي نام مي‌برد. به باور او افراد فاقد هيجانات در دام اختلالات مختلف رواني و جسماني گرفتار مي‌شود. او مهمترين شاخص و علائم هيجان شادكامي را به شرح زير بر مي‌شمرد:
1- احساس لذت و خوشي، 2- خوش‌بيني و اميد مستمر، 3- خواب آرام و رضايت‌بخش، 4- احساس تندرستي، 5- نگرش مثبت به خود و ديگران، 6- احساس رشد شخصيتي،

7- توانايي خنديدن از ته دل، 8- رضايت از جذابيت خويش، 9- رضايت از ميزان توانايي خويش، 10- احساس برانگيختگي هيجاني و انرژيك بودن، 11- احساس كنترل به خويشتن و محيط زندگي و درس، 12- احساس ايجاد شادي و خرسندي در ديگران،

15- احساس غلبه خاطرات شيرين و رضايت‌بخش بر خاطرات نامطلوب و منفي، 16- برخورداري از احساس زيبايي‌پسندي و زيبا دوستي، 17- توانايي تمدد اعصاب، تمركز ذهني و تصميم متصلانه.

ویژگی های افراد شادکام

اعتماد به نفس و عزت نفس: اشخاص شاد به خودشان علاقمند و متكي هستند.

– خوش‌بيني: مردم شاد به وقايع و اتفاقات آينده خوش‌بين هستند و در ضمن آن‌ها سرشار از اميد مي‌باشند.

– برون‌گرايي: مردم شاد برون‌گرا، خوش‌مشرب، اجتماعي، اهل معاشرت و گفت و شنود هستند.

– كنترل شخصيتي: افراد شاد عقيده دارند كه سرنوشتشان را خودشان انتخاب مي‌كنند و بر وقايع و حوادث و همچنين زندگي خود كنترل و احاطه دارند.

– شوخ‌طبعي: افراد شادكام داراي طبعي شوخ و مزاح‌گونه هستند.

– پذيرش خود، ديگران و طبيعت: افراد شاد خويشتن، افراد ديگر و عالم خارج را آن چنانكه در واقع هستند مي‌بينند و قبول دارند (زيدي، 1390