کارسنجی چیست ؟

کارسنجی امروزه مطالعه علمی کار، شامل حرکت سنجی و روش سنجی و تعیین استانداردهای تولید و کارکرد براساس آن است.

یعنی با تجزیه و تحلیل علمی کار، معین می شود که بازده متوسط یک فرد عادی در یک روز عادی کاری چقدر است و برای این کارکرد یا تولید استاندارد، چه دستمزدی باید پرداخت شود اگر تولید و بازده کار کمی بالاتر از استاندارد یا حد متعارف باشد برای ایجاد انگیزه و تشویق به ادامه تولید بالا لازم است یک سیستم پرداخت تشویقی نیز پیش بینی کند.

مجموع این مطالب ما را بر آن می دارد که از نیروی انسانی شاغل حداکثر استفاده مطلوب را بنمائیم از طرفی می دانیم که فنون مورد استفاده در بهبود سیستم ها و روش ها برای رفع مشکلی که گریبانگیر سازمان است بکار می آید.

پس باید موضوع باید موضوع کارسنجی و زمان سنجی را از این دیدگاه نیز بررسی کرد مشکلی که کارسنجی به آن می پردازد عبارتست از مطالعه ناهماهنگی بین نیروی انسانی شاغل و نیروی انسانی که عاید سازمان می شود.[۱]

[۱] اسفندیار سعادت/ مدیریت منابع انسانی / نشر سمت/ چاپ اول/ ۱۳۷۵/ ص ۱۴

تاریخچه  کارسنجی و زمان سنجی

مشهور است که زمان سنجی از کارگاه کمپانی فولادسازی میداوال (Miduale) در سال ۱۸۸۱ میلادی توسط فردریک تیلور آغاز گشته است گر چه تیلور به عنوان پدر زمان سنجی شناخته شده است لیکن قبل از او زمان نسجی در اروپا نیز انجام شده است و در سال ۱۷۶۰ یک فرانسوی به نام پرونت (Peranet)  مطالعه زمانی گسترده ای برای تولید پین انجام داد و مدت ۶۰ سال یک اقتصاد دان انگلیسی به نام Babbaya این کار را ادامه داد.

تیلور در سال ۱۸۸۳ با روش سیستماتیک مطالعه کار توانست یک کار مشخص را به عناصری تقسیم کرده و تک تک عناصر را بررسی کند.

تیلور اظهار داشته که زمان سنجی یک عنصر در مدیریت علمی است که می تواند مهارت مدیریت را از مدیران به افراد انتقال دهد. تیلور همچنین دریافت کرد که به میزان اهمیت مسائل مواد و ماشین آلات باید به مسائل انسانی نیز توجه داشت.

به دنبال نظریات تیلور مبنی بر لزوم تجزیه و تحلیل حرکات فرانک گیلبرت (Frank Gilbert) و همسرش (Liliane Gilbert) کوشش های فراوانی صرف پایه گذاری و توسعه روش علمی تجزیه و تحلیل حرکات کردند.

گیلبرت عناصر اصلی حرکت را پایه گذاری کرد و گفت ما در حین انجام کارهای مختلف ۱۸-۱۷ حرکت مفید بیشتر نداریم و مابقی حرکات زائد هستند و حذف این حرکات زائد موجب کاهش زمان و افزایش کارآیی وسرانجام سوددهی بیشتر می شود و بدین وسیله علم حرکات سنجی بنیان گذاری شد.

گیلبرت دو تکنیک سایکلوگراف و کرنوسایکلوگراف را برای بررسی مسیر حرکات کارگر طرح و تدوین نمود. گیلبرت از این موضوع در بهبود روش ها، نشان دادن حرکات صحیح و آموزش کارگزاران جدید استفاده کرد.

در دهه ۱۹۳۰ بود که مهندسی روش ها توسط مینارد پایه گذاری شد وی عقیده داشت که برای بالا بردن راندمان کاری نباید حرکات، استانداردها و پاداش ها و … را به صورت مجزا مورد بررسی قرار داد بلکه آنها را به صورت یک مجموعه با روشهای علمی باید مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

در اواسط قرن بیستم بررسی دو جنبه ای هم در زمینه حرکت و هم زمان انجام شد و از ترکیب این دو، روشی به نام مطالعه حرکت وزمان بوجود آمد که به دلیل تغییرات سریعی که به تازگی در این زمینه پدیدار گشته است، امروزه واژه (motion and Tim study) به معنای وسیعی این اطلاعات را در بر گرفته است و تغییراتی هم در زمینه علمی شکل های ابتدایی این روش پیدا کرده است این روش شامل طرح سیستم های کار و متدهای مهندسی است.[۱]

[۱] علیرضا علی احمدی / ارزیابی کار و زمان / انتشارات دانشگاه علم وصنعت ایران / چاپ دوم / ۱۳۸۰/ ص ۴۹

۱.      بهره وری چیست؟

بهره وری عبارت است از نسبت برونداد (output) به درون داد (Input)

چند تعریف دیگر از بهره وری:

الف ) EPA (آژانس بهره وری اروپا) :

بهره وری درجه استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید است.

بهره وری در درجه اول یک دیدگاه فکری است که همواره سعی دارد آنچه را که در حال حاضر موجود است بهبود بخشد بهره وری براین عقیده متکی است که انسان می تواند کارها و وظایفش را هر روز بهتر از روز پیش به انجام رساند افزایش بهره وری مستلزم آن است که بطور پیوسته در جهت انطباق فعالیت های اقتصادی با شرایط متغیر و بکارگیری نظریه ها و روش های جدید اقدامات لازم صورت پذیرد بهره وری ایمان راسخ به پیشرفت انسان ها می باشد.

ب ) ‌JPC (مرکز بهره وری ژاپن) :

هدف از بهبود بهره وری عبارتست از به حداکثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی، تسهیلات؛ به طریقه علمی، کاهش هزینه های تولید، گسترش بازارها،  افزایش اشتغال و کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود معیارهای زندگی آن گونه که به سود کارگر، مدیریت وعموم مصرف کنندگان باشد.[۱]

بطور کلی دو روش برای اندازه گیری و سنجش بهره وری وجود دارد:

۱-  بهره وری فیزیکی :  در این روش بهره وری با استفاده از واحدهای فیزیکی مانند اندازه، طول و وزن و غیره محاسبه می گردد، به طور مثال برای محاسبه بهره وری فیزیکی نیروی انسانی می توان از رابطه زیر استفاده کرد.

بهره وری فیزیکی= نیروی انسانی نفرساعت کار نیروی انسانی / سطح، حجم، وزن یا تعداد محصول تولید شده

۲-  بهره وری ارزش:  دراین روش محاسبه بهره وری از ارزشهای پولی مقادیر ستاده و داده برحسب داده های مانند ریال، دلار و یورو و  استفاده می شود که بطور مثال برای محاسبه بهره وری ارزش نیروی انسانی می توان از رابطه زیر استفاده نمود:

بهره وری ارزش نیروی انسانی = ارزش کار یا نیروی انسانی استفاده شده / ارزش محصول یا خدمات تولید شده

بهره وری عوامل تولید وکارسنجی وروش سنجی:  بطور کلی بهبود بهره وری به عنوان یکی از مهمترین موضوعات موجود در صنعت مطرح است و از این میان بهره وری نیروی انسانی به عنوان اساسی ترین و پیچیده ترین جزء بهره وری قابل بررسی و تحلیل است

با استفاده از مطالعه روش به دنبال بهبود بهره وری واحد تولیدی در زمینه کلیه عوامل تولید و با استفاده از مطالعه حرکت و اندازه گیری کار به دنبال بهبود بهره وری نیروی انسانی هستیم به بیان دیگر مبحث کارسنجی و روش سنجی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای بهبود بهره وری عوامل تولید قابل استفاده می باشد.

     کل زمان کار معین چگونه تشکیل می شود؟

مقدار کار اصلی برحسب زمان عبارت است از حداقل زمان غیرقابل تقلیلی که از لحاظ نظری برای تولید هر واحد محصول لازم است بدیهی است که این تعریف مطابق با شرایط ایده‌‌آلی است که هرگز در عمل پیش نمی آید، اگر چه گاهی اوقات، بخصوص درصنایع پردازشی می توان به آن نزدیک شد با این حال، عموماً زمان های واقعی عملیات به علت مقدار کار اضافی به مراتب بیش از آن است افزایش مقدار کار موارد زیرا را در نظر می گیرد:

• مقدار کار افزوده شده ناشی از نقایص طراحی یا مشخصات محصول
• مقدار کار اضافه شده ناشی از بکارگیری روشهای غیرموثر تولید یا عملیات
• زمان غیرموثر ناشی از قصور مدیریت

[۱] ناصر جاوید / ارزیابی کار و زمان / نشر دانش پرور/ چاپ اول/ ۱۳۸۳/ص ۴۰۳

1. ارزیابی کار:

ارزیابی کار اصطلاحی کلی در مورد فنونی به ویژه ارزیابی روش و کار سنجی است که در بررسی همه زمینه های کار انسانی از آن استفاده می شود و به تحقیق سیستماتیک در مورد همه عواملی می پردازد که بر کارایی و صرفه جویی در وضعیت مورد بررسی به منظور بهبود آن تأثیر می گذارد[۱].

بعضی از وجوه ماهوی ارزیابی کار و دلایل ارزشمند بودن آن به شرح زیر است:

• ارزیابی کار وسیله ای است برای افزایش کارآیی تولید.
• ارزیابی کار مبتنی بر اصول است وبه کارگیری آن این اطمینان را به وجود می آورد که هیچ عامل موثر بر کارایی عملیات، در تجزیه و تحلیل عملیات اولیه یا در ارائه عملیات جدید نادیده گرفته نشده است و اینکه همه داده های مربوط به آن عملیات در دسترس است.
• ارزیابی کار دقیقترین وسیله ای است که تاکنون برای تعیین استانداردهای انجام کار مورد استفاده قرار گرفته است و برنامه ریزی و کنترل موثر تولید به آن بستگی دارد.
• صرفه جویی های ناشی از ارزیابی مناسب کار بلافاصله شروع می شود و مادام که عملیات در شکل بهبود یافته آن دنبال شود این صرفه جویی ها نیز ادامه خواهد یافت.
• ارزیابی کار ابزاری است که در همه موارد می تواند به کار رود می توان از آن با موفقیت در انجام کار بدی یا کار به کمک دستگاه استفاده کرد.
• ارزیابی کار یکی از موثرترین ابزارهای تحقیق است که در اختیار مدیریت قرار دارد و این ویژگی آن را به صورت سلاحی عالی برای اقدام به حمله علیه عدم کارآیی در هر سازمان در می آورد.[۲]
• کارسنجی به کارگیری فنون طرح ریزی شده برای تعیین زمان انجام کاری معین توسط کارگر واجد شرایط با سطح معینی از عملکرد است.

[۱] عباس کحال زاده / آشنایی با ارزیابی کار و زمان / نشر دانشگاهی / چاپ پنجم / ۱۳۸۱/ ص ۳۵

[۲] . عباس کحال زاده / آشنایی با ارزیابی کار و زمان / نشر دانشگاهی / چاپ پنجم / ۱۳۸۱/ص ۴۰و۴۱

1. کارسنجی :

تعیین  استانداردهای زمانی برای انجام کار است استانداردهای زمانی مقدار زمانی است که طول می کشد کاری بوسیله یک کارگر آموزش دیده در یک آهنگ نرمال کار براساس روش از پیش تعیین شده انجام شود.

کارسنجی ابزار مفید و سودمندی است که می توان به کمک آن تغییر در روشها را ارزیابی کرد مقصود از آهنگ نرمال، عادی کار، سرعت کار برای یک کارگر متوسط بدون در نظر گرفتن استراحت ناشی ازخستگی کار می باشد همچنین علم ارگونومی در تعیین آهنگ کار می تواند مفید باشد[۱]

کارسنجی به بررسی، کاهش و متعاقباً حذف زمان غیرموثر مربوط می شود زمان غیر موثر زمانی است که در آن به هر علت ممکن هیچگونه کار موثری انجام نمی شود کارسنجی همان گونه که ازنامش پیداست وسیله ای در اختیار مدیریت است که اندازه گیری زمان مصرف شده در انجام عملیات یا مجموعه ای از عملیات را فراهم می کند. به طوری که زمان غیر موثر مشخص می شود و می توان آن را از زمان موثر متمایز ساخت.[۲]

موارد استفاده کارسنجی:

• جهت مقایسه کارآیی روشهای مختلف، در صورت برابر بودن سایر شرایط، روشی که کمترین زمان را می گیرد بهترین روش خواهد بود.
• جهت متعامل کردن کار اعضای گروه، همراه با نمودارهای فعالیت های چندگانه، به طوری که هر عضو تا حدی که ممکن است کاری داشته باشد که زمانی برابر با زمان کار سایر اعضا برای انجام آن صرف شود.
• تعیین تعداد ماشین هایی که یک کارگر می تواند اداره کند.
• فراهم کردن اطلاعاتی که بر مبنای آن برنامه ریزی و زمان بندی تولید را بتوان عملی کرد، این اطلاعات از جمله نیازمندیهای دستگاه و کارگر برای انجام برنامه کار و استفاده از ظرفیت موجود را شامل می شود.
• فراهم آوردن اطلاعاتی که براساس آن نتوان پیشنهادهای مناقصه، قیمت های فروش و پیمان های تحویل کالا را برآورد کرد.
• تنظیم استانداردهای سودمندی ماشین و عملکرد کارگر که می توان آن را برای هر یک از مقاصد فوق و همچنین به صورت مبنایی برای طرحهای پاداش بکار برد.
• تهیه اطلاعاتی برای کنترل هزینه نیروی کار و حفظ و ثابت نگه داشتن هزینه های استاندارد.[۳]

[۱] شهنام طاهری / کارسنجی و روش سنجی / نشر آروین / چاپ اول / ۱۳۷۶/ ص ۱۸۵

[۲] عباس کحال زاده / آشنایی یا ارزیابی کار و زمان / نشر دانشگاهی / چاپ پنجم / ۱۳۸۱/ ص۲۳۵

[۳] عباس کحال زاده / آشنایی با ارزیابی کار و زمان / نشر دانشگاهی / چاپ پنجم/ ۱۳۸۱/ ص ۲۳۸ و۲۳۹

ارزیابی کار شامل با دو موضوع ارزیابی روش و کارسنجی به روشهای ذیل

انتخاب: کار مورد مطالعه

 ثبت: همه اطلاعات مناسب مربوط به شرایط انجام کار و روشهای به کار رفته و عناصر فعالیت های انجام شده در آن شرایط

بررسی انتقادی: اطلاعات ثبت شده و عناصر فعالیت ها برای اطمینان از اینکه موثرترین روش و حرکات به کار رفته و عناصر غیر مولد و خارجی از عناصر مولد متمایز شده است.

اندازه گیری: مقدار کار متبلور در هر عنصر برحسب زمان با استفاده از فن مناسب زمان سنجی

بدست آوردن: زمان استاندارد برای عملیات که در مورد ارزیابی زمان با استفاده از کرونومتر انجام می شود و شامل زمان های مجاز استراحت، رفع نیازهای شخصی و غیره است.

تعیین: تعیین دقیق مجموعه فعالیت ها و روشهای انجام عملیاتی که برای آن زمان به دست آمده است، و اعلام این زمان به عنوان زمان استاندارد برای این فعالیت ها و روشها

عباس کحال زاده / آشنایی با ارزیابی کار و زمان اثر دانشگاهی/ چاپ پنجم/۱۳۸۱/ ص ۲۳۹و۲۴۰

1. فنون کارسنجی:

فنون اساسی کارسنجی عبارتست از:

• نمونه گیری از کار
• ارزیابی زمان با کرنومتر
• به کارگیری استانداردهای زمانی از پیش تعیین شده (pst)
• استفاده از داده های استاندارد[۱]
• اطلاعات زمانی گذشته [۲]

2. مطالعه کار:

عبارتست از تکنیک های مطالعه روش و اندازه گیری کار که برای تامین حداکثر استفاده ممکن از نیروی انسانی، تجهیزات مواد اولیه و همه داده های مورد نیاز برای انجام یک کار مشخص به کار می رود. به عبارت دیگر مطالعه کار روشی است که به صورت تحلیلی، مسائل و مشکلات تولید را جهت بهبود سریع کارآیی وافزایش میزان کار مفید بررسی می نماید همانگونه که قبلاً ذکر شده مطالعه کار مرکب از دو روش مکمل یکدیگر، یعنی زمان سنجی و کارسنجی می باشد.

[۱] عباس کحال زاده / آشنایی با ارزیابی کار و زمان اثر دانشگاهی/ چاپ پنجم/۱۳۸۱/ ص ۲۴۱

[۲] شهنام طاهری / کارسنجی و روش سنجی / نشر آروین / چاپ اول / ۱۳۷۶/ ص ۱۸۷

1. کارسنجی:

عبارت است از بکارگیری تکنیک هایی که به منظور تعیین طول زمان انجام کار به خصوصی که توسط کارگر واجد شرایط و در سطح مشخصی از عملکرد صورت می پذیرد طراحی شده اند.

مطالعه روش و کارسنجی به شدت به یکدیگر وابسته می باشند مطالعه روش در ارتباط با کاهش مقدار کار یک شغل وی عملیات می باشد حال آنکه زمان سنجی در بیشتر موارد مربوط به بررسی و کاهش زمان غیر موثر یک شغل و یا عملیات می باشد. همچنین پس از اینکه چگونگی انجام کار توسط روش بهبود یافته ، زمان استاندارد عملیات توسط اندازه گیری کار تعیین می شود.[۱]

[۱] ناصر جاوید / ارزیابی کار و زمان / نشر دانش پرور/ چاپ اول/ ۱۳۸۳/ص ۲۶و۲۷

1. مراحل اصلی مطالعه کار:

هشت مرحله جهت اجرای کامل مطالعه کار وجود دارد که عبارتند از :

• انتخاب (select) : شغل یا فرآیندی که باید مطالعه شود.
• ثبت (Record): تمامی وقایعی که اتفاق می افتد با استفاده از مشاهده مستقیم برای این منظور مناسب ترین تکنیک های ثبت بکار گرفته می شوند و بنابراین اطلاعات در مناسبترین شکل جهت تجزیه و تحلیل آماده خواهند شد.
• بررسی (Examine) : وقایع ثبت شده با دید انتقادی و موشکافی کردن تمامی آنچه انجام می شود.
• ارائه (Develop) : اقتصادی ترین روش با درنظر گرفتن تمامی شرایط و نتایجی که مناسب انواع تکنیک های مدیریت تولید می باشند همچنین مواردی که با همفکری مدیران ،سرپرستان کارگران وسایر متخصصین طرف مشورت حاصل می شود.
• اندازه گیری (Measure) : مقدار کاری که به روش انتخاب شده انجام می گیرد و محاسبه زمان استاندارد آن
• تعریف (Define) : روش جدید و زمان مربوط به آن به طوری که همواره مشخص باشد.
• پیاده سازی (Implement) :روش جدید که منطبق با کار استاندارد زمان مجاز می باشد.
• حفظ و نگهداری (maintain): کار استاندارد جدید توسط مراحل کنترلی مناسب[۱]

[۱] ناصر جاوید / ارزیابی کار و زمان / نشر دانش پرور/ چاپ اول/ ۱۳۸۳/ص ۲۸

اهداف زمان سنجی:

زمان سنجی به مدیریت کمک می کند تا زمان غیر موثر تولید را از زمان موثر آن جدا کند در واحدهایی که از این فرآیند استفاده نمی شود تعداد زیادی زمان غیر موثر وجود دارد که می توان آن را حذف نمود داشتن استاندارد باعث می شود که یک واحد صنعتی بتواند برنامه قابل اطمینانی با توجه به هزینه پیش بینی شده دست یابد.

به طور کلی می توان اهداف زیر را برای زمان سنجی در نظر گرفت:

۱- تعیین هزینه نیروی انسانی درگیر در ساخت محصول

۲- تعیین تعداد کارگران تولیدی و غیرتولیدی مورد نیاز

۳- تعیین تعداد ماشین های تولیدی مورد نیاز

۴- تعیین حجم و مقدار تحویلی مواد به ایستگاه های کاری

۵- بررسی امکان ساخت یک محصول با توجه به امکانات موجود

۶- تعیین اهداف تولیدی

۷- تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده

۸- بررسی کارآیی بخش ها و یا نیروی نسانی کارخانه

۹- دانستن هزینه واقعی تولید

۱۰- پرداخت های مالی به افراد و تعیین سیستم های تشویقی و حقوق براساس بهره

۱۱- مقایسه آلترناتیوهای مختلف انجام کار از نظر سازمانی و انتخاب بهترین آنها

۱۲- بالانس کردن خطوط مونتاژ، ساخت وفعالیت های اعضای یک گروه

۱۳- استفاده از زمان در نمودارهای آنالیز روشها، روابط انسان و ماشین و سایر نمودارهای مهندسی.

۱۴-طراحی خط تولید و ایستگاه های کاری قبل از نصب فیزیکی آنها

۱۵- طراحی ابزار و وسایل و تجهیزات

۱۶- استفاده از کارشناسان در برنامه ریزی تعمیرات ونگهداری ، کنترل پروژه ، برنامه ریزی و مدیریت ظرفیت و دیگر سیستم های مهندسی صنایع

برای دانلود نمونه کار کامل کار سنجی  یک شرکت دارو سازی هم اکنون کلیک کنید